Mazowieckie ksiegi sadowe ziemskie jako zrуdlo do badan sadownictwa za panowania Zygmunta III i Wladyslawa IV

Abstract

Мета цієї статті – на прикладі земських судових книг часів правління перших представників династії Вазів (1518-1648) продемонструвати особливості регіонального шляхетського судочинства. Перед усім, вони дозволяють досліджувати функціонування земського суду, в тому числі періодичність сесій як свідотство ефективності його роботи. Виходячи із способу виникнення і збереження земських судових книг є можливість скористатися двома різновидами актових книг одного і того ж періоду. Різниця між інформацією в різних серіях, які відносяться до одного періоду, складає близько 30%. грунтовний аналіз актових книг дозволяє прослідкувати різницю між правовими нормами і судовою практикою, а також питання складу суду, місця, часу і тривалості засідань суду.

Цель этой статьи – на примере земских судебных книг времени правления первых представителей династии Вазов (1587 – 1648) продемонстрировать особенности регионального шляхетського судопроизводства. Прежде всего, они позволяют исследовать функционирование земского суда, в томс числе периодичность сессий как свидетельство эффектив- ности его работы. исходя из способа возникновения и сохранности земских судебных книг есть возможность воспользоваться двумя разновидностями актовых книг одного и того же периода. Разница между информацией в различных сериях, которые относятся к одному периоду, составляет около 30%. глубокий анализ актовых книг позволяет проследить разницу между правовыми нормами и судебной практикой, а также вопросы состава суда, места, времени и продолжительности заседаний суда. исходя из этого, исследования актовых книг могут быть крайне полезны для изучения локальных особенностей судопроизводства.

The aim of this article is to show a significance of land court records for conducting research on the nobility’s administration of legal system. The article is based on an example of land court records from Masovia during the reign of the first two kings from the Vasa dynasty (1587 – 1648). Most of all, the records afford possibility to study the practical aspects of functioning of land courts. They are especially helpful in stating frequency of the court sessions – one of the most important criteria of an assessment of functioning of land courts. In view of condition and losses of the substance of records, it is significant to use – if possible – two series of land court records from the same period. An example of land court records in Ostroleka indicates, that a difference in entries of court sessions between two parallel records from different series may reach 30 per cent. The records also enable comparisons between formal state of affairs and court practice in many other areas. The composition of the land court, and especially of the adjudicating panel, dates, places and length of land courts sessions are most notable aspects, where records serve as a primary source of research. An analysis of cases heard by land courts provides us with valuable information about their jurisdiction or number of cases during one session. Therefore records should be more frequently used in historical research, especially regarding judiciary and its place in local societies.

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie znaczenia ksiąg sądowych ziemskich dla badań nad szlacheckim lokalnym wymiarem sprawiedliwości. Opiera się on na przykładzie mazowieckich ksiąg sądowych z czasów panowania dwóch pierwszych Wazów. Umożliwiają one przede wszystkim badanie praktyki funkcjonowania sądów ziemskich. Są one szczególnie pomocne przy określaniu częstotliwości zbierania się sądów na sesjach – jednego z podstawowych kryteriów oceny poprawności działania sądownictwa. Ze względu na sposób tworzenia i stan zachowania ksiąg sądowych, przy tego typu analizie istotna jest możliwość skorzystania z dwóch różnych serii ksiąg z tego samego okresu. Przykład mazowieckich ksiąg ziemskich wskazuje bowiem, iż różnice między odnotowanymi rokami sądowymi w równolegle prowadzonych księgach mogą bowiem sięgać nawet 30%. Akta sądowe pozwalają także na porównywanie stanu normatywnego z praktyką sądową w zakresie wielu innych elementów. Należą do nich kwestie składu sądu, terminów, miejsc i długości trwania sesji sądowych. Dokładna analiza spraw spornych rozpatrywanych przez sady ziemskie umożliwia z kolei zebranie wielu cennych informacji dotyczących właściwości tych sądów, jak również liczby rozpatrywanych przez nie spraw. Z powyższych względów księgi sądowe powinny być szerzej wykorzystywane w badaniach historycznych – zwłaszcza sądownictwa i jego roli wśród lokalnych społeczności.